Ngang Lưng Đèo

Lê Thị Huệ

Xe đang nằm ụ giữa lưng chừng đèo. Đèo quốc lộ vắt vẻo ngang lưng trời, nằm trườn mình lên chập chùng cây rừng và đá núi. Con đường đèo độc nhất nối hai miền đất thượng và hạ thòng lòng một dãy xe cộ nối đuôi dài ngút mắt. Đoàn xe gồm đủ loại, xe lam, xe rau, xe nhà, xe khách, xe lính, xe công… làm thành một đường ngoằn ngoèo hỗn tạp màu sắc. Náng quá ngọ trút xuống sức nóng làm mặt đường nhựa run run.
Hai mẹ con ngồi xẹp giữa đống đồ đạc chất ngổn ngang trên xe. Nào bàn ghế, giường tủ, bao thùng, xe gắn máy, xe đạp, chuồng nuôi gia súc…đè lên nhau trên một chiếc xe mui trần.
Người mẹ cột tóc đuôi ngựa bằng giải vải hồng lấm tấm hoa được thắt thành một cái nơ, mặc áo cánh sát vai để lộ đôi tay dài nâu thon da thịt chưa nở nang hết, ngồi dựa lưng vào vách một cái chuồng gà. Cô nàng cầm chiếc nón rộng vành che cho con. Thằng bé lên bảy chui mình dưới gầm một chiếc bàn học để tránh nắng. Thỉnh thoảng ló người ra, rúc vào dưới nón mẹ.
- Nắng quá há má. Đứa bé tựa vào đầu gối của mẹ, và nói.

- Xíu nữa xe chạy sẽ có gió. Con ráng chờ tí. Người mẹ vừa nói vừa trở nón quạt ít cái làm gió.
Đứa bé thụt vào dưới gầm bàn học, trương mắt nhìn mẹ, nói:
- Còn xa không má.
- Chắc là xa.
- Mình đi đâu đây má.
- Đi tản cư.
- Đi đâu.
- Đi xuống dưới đèo kia kìa. Người mẹ hất mặt chỉ về phía dưới đèo và nói.
- Má xuống dưới đó lần nào chưa? Đứa bé hỏi.
- Chưa.
Từ phía buồng lái có tiếng người vọng ra:
- Con Ba đâu.
Tiếng nói chững chạc, sang sảng, của một người đàn bà đã đứng tuổi.
- Dạ con đang ngồi với thằng nhỏ sau cái chuồng gà nè bà. Người mẹ trả lời.
- Bầy gà từ sáng đến giờ chưa ăn. Mày bốc cho nó nắm thóc. Người đàn bà đứng tuổi nói.
Người mẹ đưa cái nón cho con, đứng dậy và mở bao thóc trên chuồng gà. Nàng bốc bỏ vào cái bát của bầy gà nắm thóc. Bầy gà đang nằm lim dim trong chuồng. Có con kêu líp chíp đứng dậy bắt thức ăn. Có con uể oải không nhích người.
- Mấy con gà cũng đi tản cư hả má? Đứa bé hỏi.
- Ừ. Người mẹ vừa lom khom sửa mấy cái bát trong chuồng gà vừa đáp.
- Nó cũng sợ hả má .
- Sợ cái gì.
- Sợ Việt Cộng.
Đứa bé đứng lên, nói lớn:
- Sợ bị rút móng chân như cô Ly con bà Chủ Tịch sợ Việt Cộng rút móng chân sơn hồng của cổ vậy đó.
Người mẹ ngẩng đầu lên, nhìn thằng bé, nói:
- Đội cái nón lên kẻo nắng. Mày lộn xộn. Gà mà biết cái gì. Gà bà Chủ Tịch nuôi. Bả chạy thì bả mang nó theo. Chớ nó biết cái gì.
Cho gà ăn xong. Mồ hôi ra ướt đẫm trán, cổ, và lưng. Nàng Ba ngồi xuống cạnh con.
Thằng bé đang chui trở lại trong bóng râm dưới gầm bàn học, nhìn mẹ đưa tay lên trán lau mồ hôi, lại giương mắt ốc lên hỏi:
- Dưới đèo có nắng như vầy không má.
- Chắc là không, người mẹ nói.
- Sao má biết.
- Bà Chủ Tịch nói cho má nghe.
- Bà Chủ Tịch xuống đó rồi hả mẹ.
- Ừ. Bả có ruộng vườn ở dưới. Bả đi đi về về hoài.
- Bả nói ở dưới đó hổng có nắng như vầy hả má.
- Dưới đó có biển. Biển có gió. Mát.
- Dưới đó có cái gì nữa.
- Có nước mía. Người mẹ nuốt nước bọt, mỉm cười, và nói.
- A nước mía, thằng bé reo lên. Con chưa được uống nước mía bao giờ.
- Nữa xuống dưới, mẹ mua cho con ly to như vậy nè.
Nàng Ba vừa nói vừa đưa tay lên vẽ một cái hình tưởng tượng trên không.
Tiếng nói của người đàn bà lớn tuổi từ buồng lái lại vẳng ra, cắt đứt câu chuyện nước mía của hai mẹ con.
- Con Ba đâu.
- Dạ.
- Mày có cầm giấy tờ theo đó không.
- Dạ có.
- Đi đường người ta xét dữ lắm đó. Coi lại coi. Nàng Ba thò tay vào yếm ngực, rút ra một chiếc khăn tay đã hoen vàng. Cô nàng mở ra. Bên trong chiếc khăn có một đôi tằm, vài đồng tiền giấy xếp phẳng phiu, tấm căn cước, và một mảnh giấy ép giữa một bì thư xếp làm tư. Nàng mở mảnh giấy ra vân vê, rồi đưa cho đứa bé, và nói:
- Con đọc lần nữa cho má nghe đi.
- Chữ khó đọc quá má ạ, đứa bé nói.
- Đọc đi mà. Mày cứ làm khó má hoài.
Nàng Ba vừa nhìn con, mỉm cười, vừa rút giải vải cột tóc xuống. Nàng xoè giải vải lên trên hai đùi chân, giải vải hồng điểm những dây lan khoai lá xanh non nấp mình dưới những cánh hoa tím nhạt, cột lại thành một cái nơ to.
- Má nghe này, đứa bé đọc, "em Ba, khi nào em… cái gì mà con đọc không được …thì em xuống với anh. Anh đang nằm ở tiệm nước ở Hợp Phố ở Hòn Chồng. Anh thương em. Anh ký tên. Nguyễn Văn Thôn.
Thằng bé trao lá thư cho mẹ, nói:
- Ai viết vậy má
Nàng Ba mỉm cười, quẹt mồ hôi, lấy lá thư xếp làm tư rồi bỏ vào trong khăn. Cô nàng thắt mấy gút ở chéo khăn, rồi nhét khăn vào yếm ngực. Nàng quay nhìn con, nựng má thằng bé, và nói:
- Con thích uống nước mía không?
- Thích chớ. Thằng bé gật đầu và đáp.
Người đàn bà đứng tuổi ngồi trước buồng lái lại gọi lớn:
- Ba à.
- Dạ.
- Kiếm cho bà mấy cái khăn lau mặt rồi mang lên đây. Bà biểu cái này.
Ba đi kiếm trong một bao vải bố mấy cái khăn lau mặt mang về phía buồng lái.
- Lính đang chặn đường, người đàn bà đứng tuổi nói, mày kiếm cái gì che mấy thùng thuốc lá Quân Tiếp Vụ cho bà.
Ba leo qua đồ đạc, trở lại phía sau, xê dịch mấy thùng thuốc lá xuống dưới gầm giường bà Chủ Tịch. Cái giường rộng, phía trên đã được chất vô số đồ đạc.
Nửa giờ sau người mẹ trở lại cạnh con. Chiếc áo vải của nàng ướt nhẹp. Mồ hôi chảy thành từng dòng trên mặt nàng.
Đứa bé thấy mẹ đến, lại chui xuống gầm bàn học, nhô người ra và cầm chiếc nón quạt phạch phạch cho mẹ.
- Nữa xuống dưới má không ở cho bà Chủ Tịch nữa hả mẹ? Đứa bé nói.
Người mẹ đưa tay bụm miệng đứa con:
- Xuỵt.
Nàng nhìn về phía buồng lái và đưa tay ra hiệu bảo con im lặng.
- Má nói với con như vậy mà, đứa bé nói.
- Mày có im cái miệng mày đi không. Cứ lộn xộn.
Ở đầu buồng lái có tiếng người xì xào. Rồi tiếng người đàn bà đứng tuổi gọi lớn:
- Con Ba đâu.
- Dạ.
- Thằng Tám đâu?
- Dạ chú đang ngủ trên nóc mấy tạ gạo kia kìa.
- Nắng vậy mà nó ngủ được à. Kêu nó. Cả ha đứa xuống đây mau lên.
Phía dưới, người đàn bà đứng tuổi đang đứng cạnh tốp lính. Tốp lính đeo lủng lẳng súng ống, lựu đạn, đang nhìn lên chiếc xe chất nhiều đồ đạc gơn người.
- Chạy mà sao nhiều đồ quá vậy, một tên lính hất hàm hỏi.
Người đàn bà đứng tuổi xoa hai tay, cố nở nụ cười:
- Dạ xe chở đồ đạc trong nhà thôi hà. Hổng có gì đáng cả.
- Cho xem giấy tờ đi, viên trưởng toán nói.
Y vừa cầm mảnh giấy người đàn bà trao, vừa nói:
- Xe công cụ hả?
- Dạ…dạ…, người đàn bà đứng tuổi nói, xe này thường để chồng tôi chạy việc cho phòng hành chánh quận. Hôm nay chúng tôi mượn đỡ nó để đi di tản. Thời buổi loạn lạc. Các chú thông cảm.
- Trên xe mấy người, viên trưởng toán hỏi.
- Dạ sáu người lớn với một đứa con nít.
- Cho xem giấy tờ đi.
Người đàn bà quay lại bảo mọi người:
- Tụi bay lấy giấy tờ ra đưa cho các chú đi.
Rồi bà ghé sát tai cô con gái đứng sát cạnh nói nhỏ điều gì. Cô gái gật đầu rồi leo thoăn thoắt lên xe. Lát sau cô gái xuống xe cầm theo hai cây thuốc lá trên tay. Người đàn bà cầm hai cây thuốc lá, dúi vào ba lô của viên trưởng toán, cười cười, và nói:
- Dạ…xin biếu các chú. Các chú cầm lấy làm quà đi đường.
Nàng Ba còn đang loay hoay tháo mấy cái gút để mở chiếc khăn tay lấy tấm căn cước. Người đàn bà đứng tuổi đã lùa hết giấy tờ của mọi người, kể cả của Ba, rồi trao cho tốp lính và nói:
- Toàn là con với người làm của tôi không hà.
Tốp lính xem giấy tờ xong. Viên trưởng toán nói với thuộc cấp:
- Cho đi đi.
Họ trao lại chồng căn cước. Người đàn bà đỡ lấy:
- Các chú đưa hết đây cho tôi.
Tốp lính trao lại chồng căn cước cho người đàn bà.
Rồi họ dời đi.
Người đà bà bỏ xấp giấy tờ vào xách tay, quay sang nói với những người còn đứng lại:
- Đây rồi đi đường họ còn xét dài dài. Để tao giữ cho được việc.
Mọi người leo trở lại lên xe.
Người mẹ leo lên ngồi trở lại cạnh con.
- Bà Chủ Tịch và mấy ông lính làm gì vậy má . Đứa bé hỏi.
- Họ xét giấy, người mẹ nói.
Chiếc xe nổ máy, một lát sau nhúc nhích, chạy rề rề. Phía sau xe, một chiếc xe khách chở đầy người vượt qua một chiếc xe rau, bám sát lấy chiếc xe bà Chủ Tịch.
Nàng Ba nhổm người nhìn chiếc xe khách, nói với đứa bé:
- Con coi xe gì vậy.
Đứa bé đứng dậy nhìn quanh:
- Xe nào hả má .
- Cái xe đằng sau viết chữ gì trên nóc xe vậy?
- Nó viết Nam Sơn-Đà Lạt-Sài Gòn.
- Nói vậy đây là đường Đà Lạt-Sài Gòn à?
Nàng Ba nhìn đăm đăm ra phía sau, rồi ỏi con lần nữa:
- Đâu. Mày đọc lại lần nữa coi.
- Nè. Má nghe nè, đứa bé nói, Hãng Xe Nam Sơn-Đà Lạt-Sài Gòn Chạy Suốt.
- Con coi có chữ Nha Trang nào ở trển không?
- Không.
Người mẹ đưa ngón tay út lên để giữa hai hàm răng, cắn nhẹ vào nhau, lẩm bẩm:
- Đường này là đường đi Sài Gòn…
- Không, đứa bé nói, không phải cái đường nó nói Sài Gòn. Cái xe nó nói Sài Gòn chớ má.
- Mày có im cái miệng mày đi không. Mày cứ lộn xộn. Ngồi xuống không kẻo xe nó chạy. Té bây giờ.
Người mẹ vừa gắt vừa kéo dí thằng bé xuống.

Lê Thị Huệ
(Trích từ tập truyện Bụi Hồng, 1984)

Đọc thêm Lê Thị Huệ  tại trang Gio-O

.